Geactiveerde houtskool wordt als kleurstof gebruikt om drankjes een gitzwarte kleur te geven. Ook in andere voeding wordt de trendy kleurstof gebruikt om een visueel effect toe te voegen. In de medische wereld wordt het gebruikt als ontgiftende stof. Het is echter maar de vraag hoe gezond de vorm in drank en voeding is.
Geactiveerde kool
Geactiveerde, of actieve, kool is al een paar jaar populair als kleurstof. Trendy (lees: dure) drankjes hebben maar een beetje van het vrijwel geur en smaakloze goedje nodig om Halloween-proof te worden. Pizzabodems lijken erdoor verbrand, wat sommigen blijkbaar cool vinden. Koekjes, broodjes, smoothies, ijsjes, verzin een leuke toepassing en paint it black was de commerciële gedachte in o.a. New York en L.A. waar het een jaar of twee geleden populair werd.
Voordat je denkt wat van de barbecue te schrapen, is het handig te weten dat geactiveerde houtskool een speciale behandeling heeft ondergaan voor zijn bijzondere eigenschappen. In Nederland bijvoorbeeld wordt de houtskool zelf verkregen uit turf, steenkool, kokos- en notenschalen. Om de houtskool vervolgens “te activeren” worden via een thermisch proces de gassen en onzuiverheden verwijderd. Hiermee wordt de actieve kool zeer poreus waardoor het inwendige oppervlak erg groot wordt.
Eén gram actieve kool kan zo een inwendig oppervlak hebben van wel 2000 vierkante meter! De actieve kool heeft hierdoor een grote aantrekkingskracht op gasvormige en vloeibare deeltjes door een groot absorptievermogen. De moleculen van vloeistoffen en gassen kunnen hechten aan het grote oppervlak en de fijne structuur van de actieve kool. De actieve kool heeft een negatieve lading waardoor deeltjes met een positieve lading als door een magneet worden aangetrokken. Om deze reden wordt het onder andere vaak gebruikt om water te ontdoen van onzuiverheden.
Medisch kan het een ontgiftende werking hebben. In de medische wereld wordt het dan ook om die functie gebruikt bijvoorbeeld bij een overdosis drugs of na het oraal binnenkrijgen van giftige stoffen. In de maag kan het giftige stoffen aan zich binden voor deze de dunne darm bereiken waardoor hun effect kleiner wordt. Het is echter niet geschikt voor ieder type gif.
De actieve kool kan echter ook binden met goede stoffen en medicatie. Ook medicatie gericht op een vergiftiging waardoor het dus averechts kan werken indien gebruikt voor de verkeerde type vergiftiging. Denk echter ook aan medicatie voor de bloeddruk en orale anti conceptie. Er zijn vrij weinig onderzoeken gevoerd naar de effecten anders dan op een overdosis of vergiftiging en het is dus onduidelijk welke effect de actieve kool op andere stoffen kan hebben. De doseringen in de meeste typen voeding en dranken zijn vrij klein. Het kan echter moeilijk zijn te bepalen hoeveel actieve kool je precies binnenkrijgt. Mensen die afhankelijk zijn van medicatie doen er dan ook goed aan actieve kool in voeding en drank te vermijden.
43% Langer leven met actieve kool
Als je een product als superfood wilt verkopen, is het natuurlijk mooi als je kunt vertellen dat het de levensverwachting vergroot. Verkopers van actieve kool waren dan ook blij met het onderzoek uit 1989 waaruit bleek dat je levensverwachting met 43% kan toenemen [1]. Als je een rat bent tenminste en als je je halve leven lang actieve kool krijgt toegediend.
Uit dit soort gezondheidsclaims rijst echter een groot aantal vragen. Wat waren de exacte eigenschappen van de gebruikte kool? Wat waren de exacte doseringen? Hoe vertalen deze effecten zich naar mensen? Waaruit bestond het dieet en welk effect had de actieve kool op de opname van de voedingsstoffen uit dit dieet?
Ontgiften vs. Detox
Actieve kool wordt vaak met de term ‘detox’ verkocht. Dan moet je dus oppassen. Actieve kool wordt in ziekenhuizen gebruikt om een acute vergiftiging aan te pakken. Doordat de giftige stof zich bindt aan de actieve kool kan deze niet worden opgenomen wanneer de kool in de dunne darm komt. In plaats daarvan vervolgt de kool zich door het maag-darm-stelsel om met de ontlasting weer het lichaam te verlaten, samen met de geabsorbeerde stoffen.
‘Detox’ wordt vaak gebruik om giftige stoffen die zich over de tijd zouden ophopen in het lichaam te verwijderen. Veel specifieker dan ‘giftige stoffen’ wordt het vaak niet. Actieve kool heeft echter alleen effect waar het zich bevind, in het maag-darm-stelsel. Het doet dus niets met ‘giftige’ stoffen die zich elders in het lichaam bevinden. Voorkomen dat je deze stoffen binnenkrijgt, zou een alternatief zijn.
Actieve kool en opname van voedingsstoffen
Sommigen maken zich zorgen over de mogelijkheid dat ook macro- en micronutriënten zich kunnen binden aan actieve kool waardoor je lichaam deze voedingsstoffen uit eten niet opneemt. Volgens anderen zouden deze juist beter worden opgenomen. Omdat de actieve kool andere stoffen absorbeert, zouden de voedingsstoffen minder concurrentie hebben bij het passeren van het celmembraan.
Voor beide stellingen heb ik geen onderzoeken kunnen vinden die dit kunnen bevestigen of weerleggen.
Overkill
Bij gezondheid en fitness trends kunnen we al snel doorslaan. Zodra we iets als een superfood zien, zijn we als snel geneigd er overmatig veel van te nuttigen. Het lichaam is onder normale omstandigheden echter prima in staat om zichzelf te ontdoen van giftige stoffen. Ik zou dus niet meteen actieve kool kopen om na iedere maaltijd in capsule vorm in te nemen of in poedervorm over de maaltijden zelf te gooien. Vooral dus niet wanneer je medicatie gebruikt.
Referenties
- Frolkis VV, Nikolaev VG, Paramonova GI, Shchorbitskaya EV, Bogatskaya LN,
Stupina AS, Kovtun AI, Sabko VE, Shaposhnikov VM, Muradian KK, et al. Effect of
enterosorption on animal lifespan. Biomater Artif Cells Artif Organs.
1989;17(3):341-51. PubMed PMID: 2479433.
