Volgens een nieuw Canadees onderzoek heeft obesitas geen verhogend effect op de kans op overlijden als er geen andere metabole risicofactoren zijn. Bestaat er dan wel zoiets als gezond overgewicht?
Obesitas: Oorzaak, gevolg, of beide?
Overgewicht gaat meestal gepaard met bepaalde risicofactoren voor de gezondheid. Denk aan zaken zoals de bloeddruk, het bloedsuiker en het vermogen van insuline om dat te reguleren. Denk ook aan cholesterol, triglyceriden (vetten) en de omtrek van de middel. De ene keer kan het een gevolg zijn van het overgewicht een andere keer de oorzaak, soms beiden. Afhankelijk van aan wie je het vraagt tenminste.
De term ‘gezond overgewicht’ of zelfs ‘gezonde obesitas’ zijn nogal omstreden. Sommige onderzoekers stellen dat er niet zoiets bestaat als ‘gezond overgewicht’, laat staan als dit in de klasse obesitas valt. Vorig jaar schreef ik nog een artikel naar aanleiding van een Brits onderzoek dat tot die conclusie leidde. Als mensen drie of meer van de zogenaamde metabole risicofactoren hadden dan verdubbelde de kans op hart- en vaatziekten. Het gewicht maakte daarbij niet uit. Daardoor zou je kunnen denken dat de metabole risicofactoren zelf het gevaar vormen en niet perse het overgewicht.
Wanneer werd vergeleken in de “gezonde” groep (op basis van de risicofactoren) dan bleek overgewicht een 26 procent hogere kans op hart- en vaatziekten te veroorzaken. Bij obesitas was die kans 28% hoger.
“Gezond overgewicht bestaat niet”
Die onderzoekers stelden dan ook dat gezond overgewicht niet bestaat. Iedereen met overgewicht zou daar vanaf geholpen moeten worden. Ook als er geen sprake is van (andere) risicofactoren.
Our findings suggest that if a patient is overweight or obese, all efforts should be made to help them get back to a healthy weight, regardless of other factors
Maar als je “ongezond” bent als je over drie of meer van de metabole risicofactoren beschikt, dan zou je dus gezond zijn als je over ‘slechts’ een of twee risicofactoren beschikt? Ik vroeg me dan ook af of een arts zou stellen dat je overgewicht geheel onschadelijk lijkt omdat je ‘alleen’ een hoge bloeddruk en een verhoogd bloedsuiker hebt.
“Gezonde obesitas bestaat”
En dat is dan ook precies het punt dat andere onderzoekers nu maken:
… most studies have defined metabolic healthy obesity as having up to one metabolic risk factor. This is clearly problematic, as hypertension alone increases your mortality risk and past literature would have called these patients with obesity and hypertension, ‘healthy’. This is likely why most studies have reported that ‘healthy’ obesity is still related with higher mortality risk.
Jennifer Kuk, York University
Om echt te bepalen in hoeverre overgewicht zelf een risicofactor is, moet je kijken naar mensen met overgewicht die geen van de (andere?) risicofactoren tonen. Dat is dus wat de onderzoekers van York deden. Ze volgden 54089 mensen uit vijf verschillende cohort studies. Hierbij werd ingedeeld op mensen met:
- Overgewicht zonder andere metabole risicofactoren
- Overgewicht én andere metabole risicofactoren
- Alleen verhoogd bloedsuiker, bloeddruk of lipiden
- Verhoogd bloedsuiker, bloeddruk of lipiden in combinatie met obesitas of een van de andere metabole risicofactoren
De onderzoekers probeerden dus zoveel mogelijk onderscheid te maken tussen de effecten van de separate factoren en verschillende combinaties.
De resultaten lieten zien dat verhoogde lipiden (vetten), bloeddruk en bloedsuiker alleen op zich voldoende bleken om de kans op overlijden te verhogen. Dit gold echter niet voor overgewicht.
Gezond overgewicht bestaat, maar is vrij zeldzaam
De onderzoekers van York concluderen dan ook precies het tegenovergestelde van hun Britse collega’s een jaar eerder.
“This means that hundreds of thousands of people in North America alone with metabolically healthy obesity will be told to lose weight when it’s questionable how much benefit they’ll actually receive.”
‘Duizenden’ klinkt als nogal veel ‘gezonde obese’ mensen, maar dat is omdat er heel veel mensen met overgewicht zijn. In hun onderzoek bleek namelijk dat slechts één op de twintig obese mensen geen van de andere risicofactoren had. Als je (ernstig) overgewicht hebt, doe je er dus in ieder geval goed aan te gokken dat er wel sprake is van andere risicofactoren.
Voor artsen kan het dus betekenen dat ze er niet vanuit moeten gaan dat afvallen bij iedereen voor verbetering zal zorgen. Althans niet wat de medische klachten betreft. Afkomen van ernstig overgewicht kan natuurlijk de kwaliteit van leven enorm verbeteren. Dat hoeft echter niet direct je prioriteit te zijn wanneer je met ernstig klachten aanklopt bij je arts. Dat artsen soms onterecht het gewicht als oorzaak van klachten aanwijzen, dat wisten we al naar aanleiding van eerder onderzoek. Het lijkt dus slim om als arts in ieder geval de verschillende relevante waarden te checken die al dan niet gepaard gaan met het overgewicht. Niet zozeer om ‘onnodig afvallen’ te voorkomen, maar vooral om daarvan niet onterecht een remedie van de klachten te verwachten.
Wie zijn die gezonde obese mensen?
Tot slot zou ik het ook wel meer willen weten over die mensen met flink wat overgewicht zonder de gebruikelijke daaraan gekoppelde problemen.
Zien we dan bijvoorbeeld dat het BMI een verkeerd beeld schetste en het vetpercentage bijvoorbeeld relatief laag was (zoals bij bodybuilders en powerlifters bijvoorbeeld). Of was de vetmassa op een gunstige manier verdeeld? Er is bijvoorbeeld niet gekeken naar de omtrek van de middel zoals in het onderzoek van vorig jaar.
Hoe ziet het dieet en activiteit eruit? Zijn het bijvoorbeeld erg actieve mensen die erg veel eten, of zeer inactieve mensen die iedere dag een beetje teveel eten (ik zou het eerste denken).
Handig om te weten als je ongezond overgewicht wilt veranderen in gezond overgewicht. Als er al zoiets bestaat.
Referenties
- J. L. Kuk, M. Rotondi, X. Sui, S. N. Blair, C. I. Ardern. Individuals with obesity but no other metabolic risk factors are not at significantly elevated all-cause mortality risk in men and women. Clinical Obesity, 2018;
- https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/cob.12263
