Fat shaming werkt niet

Fat shaming werkt niet. Ook iemand goed bedoeld vertellen dat hij of zij obese is, werkt vaak averechts. Toch zal fat shaming denk ik pas verdwijnen als overgewicht verdwenen is. 

Fat shaming

Ik heb een instinctieve afkeer van overgewicht. There, I said it. Kom maar op met alle politiek correcte en pisnijdige reacties.

Misschien kan ik iets van de boosheid wegnemen door me nader te verklaren, hoewel er in de kern niets verandert aan bovenstaande bekentenis. Als ik iemand met (veel) overgewicht zie dan is mijn instinctieve reactie er één van afkeuring, van veroordeling. Die eerste reactie duurt heel kort. Ik ben me namelijk zeer bewust van de verwerpelijke aard van deze reactie. Meteen klaar staan met je oordeel over een ander is immers een zeer vervelende eigenschap. Belangrijker, iedereen heeft zijn problemen, uitdagingen en zwaktes. De mijne draag ik alleen niet zichtbaar mee, anders werd ik mogelijk ook continu door anderen veroordeeld. Dat ik zelf nooit bang heb hoeven zijn voor ongewenst lichaamsvet is bovendien puur geluk en niet of nauwelijks mijn eigen verdienste. Fat shaming door mij is als iemand die met de gouden paplepel is opgevoed en vindt dat arme mensen gewoon niet hun best doen. In praktijk ga ik er dan ook vanuit, dat hoop ik althans, dat die kortdurende en instinctieve reactie wordt gefilterd door dergelijk relativisme en zich niet uit in gedrag, daden en woorden (bovenstaande inleiding uitgezonderd).

Boze reageerders op het artikel over plus size models zullen nu mogelijk denken dat mijn “vet-filter” niet bepaald goed functioneert. Mijn punt in dat artikel was echter dat ik kanttekeningen plaatste bij wat je mogelijk zou kunnen beschouwen als een vorm van fat worshipping.

Horror kids

Aanleiding voor dit artikel is een stuk in de New York Times. Het stuk adviseert ouders, familieleden en vrienden van kinderen met overgewicht hoe hier over te praten (of juist niet te praten). Ook zorgverleners worden geadviseerd over hun woordgebruik. Zo zou je nooit woorden als ‘obese’ of ‘vet’ mogen gebruiken in een gesprek met een kind, maar neutralere woorden moeten gebruiken als ‘gewicht’ en ‘BMI’. Van het woord ‘vet’ zullen de meesten dat wel begrijpen. Maar ook het woord ‘obese’ zou tot stress en zorgen over de toekomst kunnen leiden. Bang maken met verhalen over een obese oom of tante met overwicht en diens diabetes zou ook niet bepaald positief werken.

Dit geldt overigens niet alleen voor kinderen. Ook bij volwassenen dien je je woorden nauwkeurig af te wegen als het je er daadwerkelijk om gaat de ander te helpen. Als het al jouw plaats is om hier over te beginnen. Het belangrijkste punt uit de aangehaalde onderzoeken is het feit dat fat shaming simpelweg niet werkt. Mensen weten dat ze overgewicht hebben en hebben jou niet nodig om ze daarop te wijzen. Veel van de onderzoeken kijken naar het effect van het pesten op het gewicht van en door kinderen. Er wordt een verband getoond tussen het pesten en later overgewicht en eten uit stress [2]. Het pesten om het gewicht vergroot dus de kans op verder overgewicht op latere leeftijd en een negatief zelfbeeld. Uit een ander aangehaald onderzoek bleek dat 90% van de kinderen in een kamp voor gewichtsverlies (dat dus vooral geen ‘fat camp’ genoemd mag worden) gepest zijn. Hoewel dit vooral door leeftijdsgenoten gebeurt, zou een derde van kinderen met overgewicht ook door familieleden worden gepest.

Je hoeft niet te verwachten dat kinderen gewapend met deze kennis stoppen met fat shaming. Ik ga er zelf in ieder geval niet vanuit dat ze iemand pesten om zijn gewicht omdat ze denken dat diegene zelf niet op de hoogte is van het overgewicht. Kinderen pesten omdat ze zichzelf daardoor beter voelen, niet om een ander zich beter te laten voelen. Kleine sadistische wezens die een ander onderuit halen om de eigen onzekerheid te verbloemen. Duivels zijn het. Als ex-duiveltje kan ik er over meespreken.

De strekking van het artikel in de New York Times is dat ouders en zorgverleners een soort meelevende, constructief denkende buffer vormen. positieve nadruk leggen op andere eigenschappen van het kind om deze als het ware mentaal te wapen tegen gepest door dat ene kenmerk. Een flinke uitdaging.

Fat shaming, parent blaming

Het is natuurlijk een goede zaak om in ieder geval ouders, familieleden en zorgverleners uit te leggen hoe je niet bijdraagt aan het probleem, maar aan de oplossing. Of je daarmee het gedrag van leeftijdgenoten compenseert dat zal afhangen van de omstandigheden.

Wat de rol van de ouders betreft, heb ik vaak ook een instinctieve reactie: “Schandalig dat die ouders het zover hebben laten komen!”. Ik heb zo’n tien jaar geleden bij danslessen van mijn dochter meegemaakt dat een meisje met overgewicht door haar stoel heen zakte. Het was een speciale avond in het kader van Sinterklaas en dus mochten ouders komen kijken. Ik denk dat er zo 20 paar ogen aanwezig waren om te zien hoe de vier poten van het kunststof kinderstoeltje als in slow motion uiteen weken als Bambi op ijs. Iedereen deed alsof het hele voorval gemist was, maar ik kan me voorstellen wat de moeder op dat moment gevoeld moet hebben. Het kind zelf leek nog te jong om zich hiervoor te generen gelukkig. Maar dat kan natuurlijk ook een façade geweest zijn.

Zelf meen ik me te herinneren dat ik in gedachte instinctief de ouders deze situatie verweet. Maar in hoeverre is dat eerlijk? Misschien werd haar kind wel zwaar van eenzelfde dieet dat mijn dochter een normaal gewicht opleverde. En ook als het aan het eetpatroon ligt dan speelt er vaak meer mee dan onwetendheid over voeding en ‘een slechte discipline’. De toenemende aantallen van obesitas tonen aan dat het nu eenmaal moeilijker blijkt een gezond gewicht te hebben bij de huidige overvloed aan makkelijke en ‘lege’ calorieën.

Gezien de gemiddelde snelheid van culturele veranderingen denk ik dan ook dat niet teveel verwacht moet worden van de opvoeding van mensen over het onderwerp fat shaming. Ik vestig dan toch meer hoop in de wetenschap en ontwikkelingen die overgewicht zelf bestrijden, niet de manier waarop we daarop reageren. Een ander alternatief is natuurlijk het ‘WALL-E scenario’. Een toekomst waarin we allemaal te vet, sorry ‘zwaar’, zijn om nog te kunnen lopen. Als iedereen dik is, is niemand dik. Fat shaming opgelost.

Referenties

1. nytimes.com/2017/11/20/well/family/fat-shaming-weight-stigma-bullying-childhood-obesity
2. Puhl RM, Wall MM, Chen C, Bryn Austin S, Eisenberg ME, Neumark-Sztainer D.Experiences of weight teasing in adolescence and weight-related outcomes in adulthood: A 15-year longitudinal study. Prev Med. 2017 Jul;100:173-179. doi: 10.1016/j.ypmed.2017.04.023. Epub 2017 Apr 24. PubMed PMID: 28450124.