Zink is een spoorelement, een mineraal waarvan het lichaam relatief weinig nodig heeft, in de orde van milligrammen, en er zijn ongeveer 200 enzymen in het lichaam die zink nodig hebben als cofactor. Als cofactor dient zink als een soort “hulp-molecuul” dat het enzym in staat stelt zijn werk te doen.
Inhoudsopgave
Veel van deze enzymen zijn betrokken bij de stofwisseling. Daarnaast is zink nodig voor andere lichaamsprocessen zoals:
- DNA synthese
- eiwit stofwisseling, wondgenezing en groei
- goede werking van het afweer/immuunsysteem
- ontwikkeling van sexuele organen en botten
- opslag, vrijgeven en functie van insuline
- structuur en functie van het celmembraan
- Indirecte functie als antioxidant
Hiernaast speelt zink een rol bij de omzetting van vitamine A naar zijn biologische actieve vorm (retinol->retinal), wat belangrijk is voor het goed kunnen zien. Zink helpt ook bij de afbraak van alcohol in onze lever.
Zink bronnen en behoefte
Over het algemeen bezitten eiwitrijke producten veel zink, zoals rundvlees, melk en gevogelte. Daarnaast bezitten plantaardige bronnen zoals hele granen, pinda’s, noten en peulvruchten zoals bonen veel zink. Ook schaaldieren en schelpdieren zoals garnalen en mosselen zijn goede bronnen van zink. In Amerika wordt voor volwassen mannen 11 milligram en voor vrouwen 8 milligram per dag aangeraden. Het Voedingscentrum hanteert 10 milligram voor mannen en 9 voor vrouwen (1).
Hoe ontstaat een tekort aan zink
Een tekort aan bepaalde mineralen en spoorelementen kan door verschillende manieren ontstaan:
- Je voeding bevat te weinig van deze stoffen
- Je voeding bevat veel geraffineerde suikers
- Je bent niet in staat voldoende stoffen op te nemen
- Je kan te veel stoffen uitscheiden
Bepaalde darmaandoeningen kunnen ervoor zorgen dat bepaalde voedingstoffen niet goed worden opgenomen. Hierdoor kan een tekort ontstaan aan een bepaalde voedingsstoffen zoals vitaminen en mineralen. Een ander voorbeeld is dat sommige mensen supplementen nemen voor bepaalde voedingsstoffen die de opname van andere voedingsstoffen kunnen ontregelen. Zink vecht bijvoorbeeld met ijzer en koper voor absorptie. Zo bestond het vermoeden dat wanneer iemand veel ijzer inneemt de opname van zink in het lichaam verlaagd wordt. Dit blijkt echter alleen het geval wanneer beiden gezamenlijk als supplement worden ingenomen en niet wanneer deze als onderdeel van een maaltijd worden ingenomen. Bovendien blijkt ijzer alleen een negatief effect te hebben op zinkopname wanneer deze als supplement worden ingenomen waarbij de hoeveelheid ijzer veel hoger is dan de hoeveelheid zink (2). Bij de meeste supplementen is dit niet het geval. De hormoonhuishouding speelt ook een grote rol. Een teveel aan oestrogeen kan de opname van mineralen tegengaan.
Het gebruik van de pil kan dus een negatieve invloed hebben op de opname van mineralen. Stress kan er ook voor zorgen dat mineralen en spoorelementen minder goed worden opgenomen. De lever heeft in stressvolle situaties meer zink nodig en onttrekt dit dan aan andere organen.
Zink en overgewicht
Een streng dieet zoals een crashdieet is vaak ook geen goede oplossing wat mineralen betreft. Tijdens een crashdieet wordt er veel minder gegeten. Hierbij krijgt het lichaam vanzelfsprekend ook veel minder mineralen binnen. Een tekort aan zink verstoort de insuline productie. Hierdoor wordt er meestal te veel insuline geproduceerd. Hierdoor kunnen de cellen minder vatbaar worden voor insuline, waardoor ze minder goed reageren. Dit wordt insulineresistentie genoemd. Dit verstoort een goede glucosestofwisseling en kan leiden tot overgewicht, een hoge bloeddruk en diabetes. Insuline speelt ook een rol bij het transport van glucose naar de hersencellen. Als dit systeem minder goed werkt dan kan het zijn dat de hersenen denken dat er te weinig energie het lichaam binnen komt. Het resultaat hiervan is dat het lichaam een hongersignaal afgeeft dat aanzet tot eten. Dit gevoel kan dus onjuist zijn waardoor men nog wel eens te veel wil eten wat weer kan leiden tot overgewicht. Zink is ook van invloed op de opname van tryptofaan. Dit is een aminozuur dat wordt omgezet in serotonine. Deze stof is belangrijk voor de werking van de hersenen en dan met name op het vermogen zich te ontspannen. Ook heeft serotonine te maken met onze behoefte aan zoetigheid. Hoe minder serotonine hoe groter onze behoefte aan zoetigheid. Dit kan ertoe leiden dat we meer geraffineerde suikers eten. Daarnaast kunnen we door te weinig serotonine minder goed ontspannen wat kan leiden tot stress. Stress kan er weer voor zorgen dat er minder zink wordt opgenomen. Zo zie je maar dat er een verband is tussen al deze functies en verstoring hiervan kan leiden tot overgewicht.
Moet ik extra zink innemen?
Een tekort aan zink komt eigenlijk helemaal niet veel voor, omdat we er maar weinig van nodig hebben. Vaak is het dan ook een combinatie van meerdere oorzaken die voor een tekort kunnen zorgen. Een tekort aan zink is te herkennen aan een aantal verschijnselen zoals afwijkingen aan de huid, slijmvliezen en het skelet. Andere symptomen zijn achterblijvende groei en ontwikkeling, nachtblindheid en een verzwakt immuunsysteem. Veel meer zink innemen helpt niet. Daarnaast is het vaak zo dat wanneer je een teveel van een bepaald mineraal binnenkrijgt andere mineralen minder goed worden opgenomen, wat kan leiden tot andere problemen. Een gezonde en gebalanceerde voeding moet over het algemeen zorgen voor een juiste hoeveelheid aan vitaminen, mineralen en spoorelementen.
Referenties
- Voedingscentrum: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/zink.aspx
- http://jn.nutrition.org/content/130/5/1378S.full
- Contemporary Nutrition, G.M. Wardlaw & A.M. Smith, 2011
