Functioneel fitness. Is dat een pleonasme zoals “nat water” en “witte sneeuw”? Wanneer is fitness immers niet functioneel? De term “functioneel fitness” is gekaapt door de commercie en heeft daarmee een groot deel van zijn oorspronkelijke betekenis verloren. Maar wat is functioneel fitness?
Wat is Functioneel Fitness?
Wat is eigenlijk functioneel fitness? Er worden diverse definities voor gegeven waarvan niet één de gehele lading dekt als we kijken naar hoe men “functioneel fitness” beoefent in de praktijk. We kunnen namelijk de volgende onderverdeling maken:
- Functioneel fitness gericht op verbeteren van de functies van alledag zoals thuis en op het werk,
- Functioneel fitness gericht op verbeteren van sportieve prestaties,
- Functioneel fitness als onderdeel van revalidatie.
Verbeteren van de functies van alledag
Functioneel fitness in de puurste vorm houdt simpelweg in dat gekeken wordt naar welke functies iemand moet kunnen uitoefenen en de training hierop wordt ingericht [1,2]. Dit houdt dus maatwerk in.
Dan is het gek dat je tegenwoordig in veel sportscholen een “functioneel fitness zone” hebt terwijl er geen inventarisatie is gemaakt van welke functies getraind zouden moeten worden per cliënt. In praktijk bedoelt men hiermee een ruimte waarin juist niet met toestellen wordt gewerkt die een vaste bewegingsbaan hebben. De gedachte achter functioneel fitness is dat je bij traditionele krachttraining in een sportschool vaak gebruik maakt van toestellen met een beperkte bewegingsvrijheid. Hierdoor zou de beweging niet overeenkomen met natuurlijke bewegingen waardoor je in het dagelijks leven en op werk niet zou profiteren van je training.
In plaats van geïsoleerde oefeningen waarbij zoveel mogelijk op één spiergroep wordt gericht, wordt bij functioneel fitness de nadruk op oefeningen gelegd die overeenkomen met hetgeen in het dagelijks leven wordt gedaan. Dit betekent dus per definitie dat je niet een standaard-programma genaamd “functioneel fitness” kunt opstellen. De functie verschilt namelijk per persoon. Een stratenmaker of bouwvakker heeft bijvoorbeeld een heel andere behoefte in dat opzicht dan een kapster of porno-acteur.
Verbeteren van sportieve prestaties
Hiervoor geldt exact hetzelfde als bij het voorgaande punt met het verschil dat er op een specifieke sport gericht kan worden. Het voordeel hiervan is dat programma’s iets minder maatwerk kunnen zijn omdat voor veel beoefenaars van een sport dezelfde functies versterkt moeten worden.
In het artikel “krachttraining voor vechtsport” ga ik bijvoorbeeld in op de aanpassingen die je kunt doen in je krachttraining om deze geschikter te maken voor de beoefening van bepaalde vechtsporten door meer te richten op explosiviteit in plaats van kracht. Functioneel fitness voor sport is onder andere gericht op de gedachte dat traditionele krachttraining de normale bewegingsbanen beperkt. Niet alleen zou dit minder effectief zijn voor verbetering van sportieve prestaties, je zou er volgens sommige onderzoekers verkeerde bewegingsbanen mee aanleren die tot blessures zouden kunnen leiden [3,4].
Onderdeel van revalidatie
In het veld van revalidatie heeft men op gegeven moment gemerkt dat revalidatie succesvoller is én blijft wanneer deze wordt gericht op de specifieke situatie van een patiënt in plaats van een algemeen revalidatie-programma te gebruiken [5,6,7].
Functioneel fitness: Crossfit en Calesthenics?
Gezien bovenstaande is het vreemd dat trainingsmethoden zoals crossfit en calesthenics vaak “functioneel” worden genoemd.
CrossFit itself is defined as that which optimizes fitness (constantly varied functional movements performed at relatively high intensity)….
The magic is in the movements. All of CrossFit’s workouts are based on functional movements. These are the core movements of life, found everywhere, and built naturally into our DNA.
Crossfit.com
Het is echter niet zo dat je met een trainer bespreekt wat jouw functies in het dagelijkse leven zijn en een maatwerk training voor je in elkaar zet. In plaats daarvan loop je een Crossfit “box” binnen en doe je gewoon mee met dezelfde “workout of the day” die iedereen doet (al dan niet met uitleg en begeleiding). Doe je aan calesthenics, dan doe je ook gewoon de rest na zoals skaters trucjes van elkaar overnemen. Waarom worden deze trainingsmethoden dan functioneel genoemd?
Crossfit bedenker Greg Glassman verkoopt het als volgt: Door een groot aantal verschillende oefeningen te doen over een breed spectrum en juist niet te specialiseren, bereid je het lichaam voor op zoveel mogelijk verschillende situaties. Een beetje met de gedachte dat daar dan ook wel de functies uit jouw dagelijks leven tussen zullen zitten. Dus doe je boxjumps, burpees, double unders en power snatches en sla je met een hamer op autobanden er vanuit gaande dat hier wel iets tussen zal zitten dat je traint voor je dagelijkse functioneren.
Calesthenics wordt vaak als functioneel gepromoot omdat alleen met lichaamsgewicht als weerstand wordt gewerkt en minder gebruik wordt gemaakt van geïsoleerde oefeningen (waardoor er een grotere overeenkomst zou zijn met bewegingen in de praktijk). Zelfs al zou je dit voor lief aannemen dan nog geldt dat de bewegingen niet zijn aangepast op de verschillende, specifieke functies van de verschillende beoefenaars. Omdat het dus geen maatwerk is, kan het wederom geen functioneel fitness genoemd worden in de strikte zin van de term. Bovendien mag je je afvragen hoeveel mensen bijvoorbeeld “muscle ups” moeten kunnen doen in hun dagelijkse leven. Erg handig als je bijvoorbeeld een rol hebt in “Cliffhanger 2”, maar thuis en op het werk?
Voor de duidelijkheid: Dit is geen kritiek op Crossfit of calesthenics! Ik probeer alleen duidelijk te maken dat deze geen “functioneel fitness” genoemd zouden moeten worden. Ik vermoedt dat de omschrijving als functioneel uit een commerciële gedachte stamt: “Doe Crossfit, dan kweek je geen ‘lege spiermassa’ maar functionele kracht!”.
Fitness is esthetisch en functioneel
Maar als we het label “functioneel” dan toch op alles plakken, waarom dan niet op “traditionele” fitness zoals krachttraining en cardio? Als je een betere conditie, meer kracht, meer spiermassa en minder lichaamsvet hebt, profiteer je daarvan dan niet in het dagelijks leven?
Vaak wordt van zaken als cardio en krachttraining gesteld dat mensen dit alleen doen om er beter uit te zien. Ik zal de eerste zijn die toegeeft dat ik aan bodybuilding doe om er beter uit te zien. Kijken we naar fitheid in het algemeen dan haalde ik veel meer resultaat uit bijvoorbeeld vechtsporten of basketbal. Toch is krachttraining voor mij “functioneler”.
Ten eerste omdat ik mijn vechtsport ervaring (gelukkig) nooit in praktijk heb hoeven te gebruiken. Toen ik echter nog niet aan krachttraining deed en een magere lat was, kwam ik toch wel eens in situaties waarin je werd getergd en uitgetest. Daar liet ik me nooit toe verleiden. Het viel echter wel op dat toen ik 20 kilo spier groter was dit soort situaties veel minder vaak voorkwamen. In die zin is krachttraining een beetje als het nucleaire arsenaal van de V.S. en de voormalige Sovjet-uni. Je kan zeggen “Zonde, miljarden besteed aan wapens die nooit gebruikt worden”, maar de dreiging van deze voorkwam toch een derde wereldoorlog.
Bovendien mag je je afvragen hoe functioneel een type training is als deze je meer blessures oplevert dan de functies die je ermee probeert te verbeteren. Squaten omdat je op je werk vaak zware dozen moet tillen, is functioneel als je daarmee minder vaak rugklachten krijgt. Kneus je echter je enkel bij een val tijdens een poging zoveel mogelijk box jumps in een minuut wilt doen, dan lijkt dit niet functioneel als je in het dagelijks leven nooit hoeft te springen.
Bovendien. De belangrijkste functie van de mens evolutionair gezien is voortplanten. O.k. er zijn al veel te veel mensen op aarde, maar onze hersens zijn hier nog steeds op gericht. We worden aangetrokken tot een mooi uiterlijk omdat dit onze manier is om achter de gezondheid (fitness!) van een ander te komen en in te schatten welke genen die persoon ons nageslacht kan geven. Als je het zo bekijkt, wat is er dan functioneler dan je kansen bij het andere geslacht vergroten door minder lichaamsvet te hebben en gespierder te zijn?
Bovendien zijn het creëren van extra spiermassa en het doen verdwijnen van lichaamsvet onderdelen van de behandeling van diverse aandoeningen zoals hart en vaatziekten en insuline-resistentie. Functioneel dus in die zin dan de functies van het lichaam worden verbeterd.
Conclusie: Doe gewoon wat je wilt
Ja kan dus alles functioneel noemen, afhankelijk van je definitie. In praktijk echter lijkt de term misbruikt te worden om commerciële redenen. Het lijkt ook wel een beetje Nederlands te zijn. Stel je immers voor dat je zo’n ijdeltuit bent die vijf keer per week traint, alleen maar om er beter uit te zien. Dat past niet bij “doe maar normaal” dus gooien we er een sticker met “functioneel” op.
Doe gewoon wat je wilt of dit nu Crossfit is, calesthenics, bodybuilding of Zumba of je dit nu doet voor je uiterlijk, gezondheid of plezier. Je hoeft dit niet te verdedigen (of te verkopen) met een labeltje genaamd “functioneel”.
Referenties
- O’Sullivan, Susan B. (2007). Physical Therapy 5th Edition. glossary: F.A. Davis Company. p. 1335.
- Cannone, Jesse. “Functional training”. Retrieved 2007-08-26.
- Orr, R.M. (2013). [http http://works.bepress.com/rob_orr/36 “Movement Orientated Training for the Kinetic and Cyber Warrior” Tactical Strength and Conditioning Conference 2013. Norfolk, Virginia, USA. Apr. 2013.”].
- Burton, Craig (2007). “What is Functional Resistance Training”. Retrieved 2007-08-26.
- Timmermans, A. A, Spooren, A. I. F., Kingma, H., Seleen, H. A. M. (2010). “Influence of Task-Oriented Training Content on Skilled Arm–Hand Performance in Stroke: A Systematic Review”. Neural rehabilitation and neural repair 24: 219–224. doi:10.1177/1545968310368963.
- Blennerhassett, J., & Dite, W. (2004). “Additional task-related practice improves mobility and upper limb function early after stroke: A randomised controlled trial”. Australian journal of physiotherapy 50: 858–870.
- “Upper extremity interventions”, Evidence-based review of stroke rehabilitation
- crossfit.com/cf-info/what-is-crossfit.html
- WWF LIving planet report”. Panda.org. Retrieved 2011-11-30.
- Ecological Footprint Atlas 2009, Global Footprint Network, www.footprintnetwork.org/atlas
