Nieuw onderzoek geeft een mogelijke verklaring voor mijn instinctieve, negatieve gedachten als ik iemand zie met ernstig overgewicht. Een lelijke vorm van discriminatie die blijkbaar voortkomt uit mijn behoefte om te conformeren.
Sizeisme
‘Sizeisme’Volgens mij is daar geen Nederlands woord voor. Wiki geeft er althans geen Nederlandse pagina. We lijken geen woord te hebben voor discriminatie op basis van gewicht. Zoals ‘racisme’ of ‘seksisme’.
‘Omvangisme?’ Nee dat bekt niet lekker:
Hallo ik ben Kenneth en ik ben een omvangist.
Een ‘kilo kijker’, dat klinkt wel.
Ik ben een ‘kilo kijker’.
Maar daar werk ik hard aan. Ik schrijf nu al bijna tien jaar artikelen over voeding en beweging. In die jaren ben ik steeds meer gaan begrijpen dat ik de rol van de eigen verantwoordelijkheid voor het lichaamsgewicht neig te overschatten. Dat heb ik hier ook al vaker beschreven. Het is een belangrijke reden dat ik met zoveel interesse de ontwikkelingen volg in de zoektocht naar medicatie voor gewichtsverlies.
Iedere nieuwe bevinding laat weer een nieuwe schakel zien in het enorm complexe geheel van processen dat je energiebalans bepaalt. Stofjes die je eetlust remmen of stimuleren en stoffen die bepalen hoe snel je die energie verbruikt. Het zijn allemaal onderzoeken waarin termen als ‘wilskracht’,’zelfcontrole’ en ‘motivatie’ niet voorkomen. Hoewel; ik heb ook een onderzoek beschreven dat aantoonde dat ook ‘zelfcontrole’ deels bepaald wordt door de chemie van je hersenen.
Niet oordelen
Objectief weet ik dus dat ik niet klaar zou moeten staan met een oordeel als ik iemand zie met overgewicht. Instinctief doe ik dat echter wel. Bijvoorbeeld die ene seconde dat ik denk: ‘Zou je dat wel doen?’, terwijl ik in dezelfde rij bij de McDonalds sta.
Gelukkig ben ik me steeds sneller bewust van de fout in zulke gedachten. Het enige verschil is immers dat mijn lichaam ermee wegkomt als ik toegeef aan iedere behoefte aan voedsel, en dat van de ander niet. Makkelijk om daar op te veroordelen dus.
Laatst was er een programma op tv dat het onderdrukken van mijn instinctieve kilo kijken zwaar beproefde. Het was een documentair over Britten die wegens overgewicht arbeidsongeschikt verklaard zijn en een uitkering ontvangen. Een beleid waar menig hardwerkende belastingbetaler vraagtekens bij zal plaatsen. Menig politicus ook. Toenmalig Brits premier Cameron stelde begin 2015 voor een einde te maken aan het toekeren van een uitkering als overgewicht de reden was dat iemand niet in staat was te werken.
Maar het ging mij niet zozeer om die inhoudelijke discussie. Het ging mij puur om mijn eigen reactie. Dit was immers een echte test: Een vrouw met extreem overgewicht die vanuit haar bed haar man aanstuurt in de huishouding terwijl zij op de Playstation speelt. Niet de makkelijkste persoon om empathie voor op te wekken.
De gebruikelijke oordelen kwamen niet verder dan halverwege mijn hoofd en het lukte me om ze niet uit te spreken. Mijn vrouw echter deed minder moeite haar oordeel voor zich te houden:
“Kijk ‘r nou zitten. Beetje spelletjes spelen terwijl je je man het huis laat schoonmaken. Te lui om van je reet te komen en gewoon een uitkering ontvangen omdat je jezelf hebt vet gevreten”. Een beetje van vergelijkbare strekking als de gedachten die ik een tel eerder succesvol onderdrukt had.
(Waarom) heb ik iets tegen dikke mensen?
Als ik me er bewust van ben dat beoordelen op overgewicht nogal cheap is, waarom dan die ingeboren behoefte? Ik heb het niet thuis geleerd, mijn moeder kampte bijna haar hele leven met overgewicht. ‘Dikkertjes pesten’ was geen gewone activiteit bij ons thuis.
Nieuw onderzoek biedt mogelijk antwoord op deze vraag. Het ligt blijkbaar aan de ‘chemie van mijn persoonlijkheid’; mijn persoonlijke mix van vijf eigenschappen:
- Conscientiousness: Nauwgezetheid. De behoefte om georganiseerd en betrouwbaar te zijn. Beschikt over zelfdiscipline, is doelgericht en werkt het liefst planmatig. Kan ook als koppig of gefocused.
- Agreeableness: Altruïsme/servicegerichtheid. Toont inlevingsvermogen en de behoefte tot samenwerking. Snel bereid te helpen.
- Openheid: In hoeverre je openstaat voor nieuwe ervaringen. Denk aan o.a. avontuur, ongewone ideeën en intellectuele nieuwsgierigheid.
- Neuroticisme: Snel onder psychologische druk. Snel geneigd tot negatieve gedachten en kwetsbaarheid.
- Extraversie: Energiek, assertief, sociaal. Op zoek naar stimulans in gezelschap van anderen. Praat graag.
Deze vijf eigenschappen vormen samen de zogenaamde Five Factor model of personality. Ik heb ze hier slechts kort beschreven. Over iedere eigenschap kan je in lage(re) of hoge(re) mate beschikken. De totale mix zou vervolgens tot de som komen van jouw persoonlijkheid.
Amerikaanse onderzoekers hebben bepaalde van deze karaktereigenschappen weten te koppelen aan een fobie voor overgewicht en het in stand houden van bepaalde stereotypen over overgewicht.
Verband tussen persoonlijkheid en eigen lichaam lichaam
Ooit probeerde men aan de hand van het lichaamstype bepaalde karaktertrekken toe te schrijven. De bekende ecto-, endo- en mesomorf lichaamstypen zijn ooit met dat doel ontworpen. Dat bleek al snel nergens toe te leiden. Behalve dan tot het schandaal jaren later toen de naaktfoto’s gevonden werden van de studenten die hadden meegedaan aan het onderzoek. Velen bekleedden inmiddels vooraanstaande posities.
Maar omgekeerd zijn er wel verbanden te leggen tussen iemands persoonlijkheid, diens lichaam en de opvattingen daarover. Zo blijken mensen met een hoge mate van ‘neuroticisme’ meer negatieve gevoelens te hebben over overgewicht, ze zijn banger voor overgewicht, praten negatiever met vrienden en familie over hun eigen lijf en ze hebben een grotere kans met gewichtsdiscriminatie te maken te krijgen.
Mensen met een hoge mate van ‘nauwgezetheid’ blijken gemiddeld een lager gewicht te hebben en een lagere kans op overgewicht op langere termijn.
Verband tussen persoonlijkheid en opinies over een anders lichaam
De onderzoekers van Florida State University waren echter vooral benieuwd naar de invloed van deze (mix van) persoonlijkheid eigenschappen en de opinies die men vormt over het uiterlijk van een ander.
There is a social dimension to body weight… People have attitudes about body weight and what contributes to obesity. People also often vocalize their fears about how they look and what they need to do to lose weight. We wanted to know whether personality contributes to this social experience.
Angelina Sutin, Florida State University
Het team deed interviews met ruim drie duizend vrouwen en kinderen aan de hand van zorgvuldig opgestelde enquêtes. Deze enquêtes moesten het gedrag en opvattingen van de deelnemers vergelijken met hun profiel volgens de Five Factor model of personality.
De onderzoekers zagen dezelfde verbanden tussen neuroticisme en negatieve houdingen en ook tussen hogere mate van bewustzijn en positieve houdingen en gedrag. Daarnaast zagen ze echter ook een opmerkelijke uitkomst: Een verband tussen hoge mate van’nauwgezetheid’ en een grotere angst voor vet en overgewicht (van een ander).
“Het volgen van de norm”
Een van de eigenschappen van’ nauwgezetheid’ is volgens de onderzoekers dat dit mensen zijn die veel waarde hechten aan het volgen van de normen van de maatschappij. Eén van die normen is een gezond gewicht, ondanks het feit dat steeds meer mensen overgewicht hebben. De onderzoekers verwijzen in dit kader naar het feit dat bijna 2/3 van de Amerikaanse bevolking overgewicht heeft of obese is.
Mensen met een hoge mate van ‘nauwgezetheid’ zijn meer geneigd regels te volgen en zich te conformeren aan sociale opvattingen. Ze kunnen daardoor volgens de onderzoekers hierbij behorende idealen eigen maken. Dat kan vervolgens resulteren in een fobie voor overgewicht.
Dat zulke mensen stereotypen over obesitas gedogen of zelfs bekrachtigen zou consistent kunnen zijn met hun behoefte te voldoen aan de opvattingen van de maatschappij in het algemeen…
…Als mensen een negatieve houding hebben ten opzichte van obesitas dan kan dit van invloed zijn op het maken en uitvoeren van beleid. Het kan het stigma over obesitas voorzetten in plaats van een constructieve manier vinden om hiermee om te gaan.
De discussie over de arbeidsongeschiktheid door ernstig overgewicht en het al dan niet toekeren van een uitkering hiervoor, is denk ik een goed voorbeeld. De laatste decennia kunnen we natuurlijk de nodige vraagtekens plaatsen bij ‘de norm’ als het gaat over gewicht. Discussies die we ook hier gevoerd hebben. Bijvoorbeeld in het “artikel overgewicht de nieuwe norm?”
Uitersten stoten elkaar af
Wat me wel opvalt is dat de Amerikanen in hun onderzoek bij de eigenschap ‘nauwgezetheid’ zoveel nadruk leggen op ‘de norm’.
Voor zover ik kan nagaan slaat ‘nauwgezetheid’ vooral op de mate van zelfdiscipline, planmatig werken, doelen stellen. Je weet wel; de vaste ingrediënten voor het citaat bij een Instagram foto van een Fit girl.
Als ‘nauwgezetheid’ inderdaad een persoonlijke eigenschap is die nogal dominant is, dan staat dat natuurlijk haaks op iemand die juist over een lage mate van nauwgezetheid beschikt. Net als introverte mensen zich kunnen storen wanneer een extravert persoon binnenstapt op een feestje en in 5 seconden alle aandacht opeist. De twee zijn gewoon zo verschillend dat in elkaar inleven een stuk moeilijker wordt.
Ik ben zelf niet de meest ‘nauwgezette’ persoon. Hooguit ‘redelijk’. Maar toch nauwgezet genoeg blijkbaar om me te kunnen storen aan mensen die helemaal geen plan lijken te hebben. Dat moet k dan vooral toch als mijn probleem zien.
Referenties
- Angelina R. Sutin, Antonio Terracciano. Personality and the social experience of body weight. Personality and Individual Differences, 2019; 137: 76
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0191886918304471?via%3Dihub
- sevendays.nl/nieuws/te-dik-voor-een-uitkering
